“American Honey” (2016), Arnie Arnold’un her işini takip etmemi söyleyen ulvi bir ses üzereydi. Sinema, kaybeden olarak başladığınızda ayağınıza gelen fırsatların, yaşamayı hak etmediğinizi düşündüren pek çok tecrübeyle yüzleşmenin ne kadar sarsıcı bir şey olduğunu bir sefer daha zalimce göstermişti. Hayata sıfırdan başlamak, o tedirginliği ve her şeyi alt edebilecek kadar yetersiz hissetmenin verdiği o gayretin hafiflemeyen acısını kalbimize zerk etmişti.
Arnold’un neredeyse her sinemasında olduğu üzere, son sineması “Bird”de (2024) de başrolde yeniden çalkantılı bir konut hayatı yaşayan genç bir bayan var: 12 yaşındaki Bailey. Tıpkı yorgunluk, bitmek bilmeyen bir gayret. Hayatın kenarında kalmanın, derin bir içsel dünyanın anlatılamayan hali.
Film, sessizliğin içinde kulakları sağır eden bir gürültüyle başlıyor. Bir yüz, suretinin ötesinde bir izlenim bırakıyor; soluksuz bakışıyla sinemanın kalbine adım atıyoruz. Etrafımızdaki karmaşa, zihnimizde yankılanan kesintisiz bir sanrı üzere; Bailey, her şeyi görüyor, duyuyor ancak o anların düzensizliğine bir mana veremiyor. “Bailey” diye seslenen birinin davetiyle, bir an için Bailey’le birlikte biz de dünyadan uyanıyoruz.
SİSTEMİN ALT ETTİĞİ LAKİN YERLE BİR EDEMEDİĞİ VAROLUŞUN HAKİKATİ
“Bird”, harikulâde bir yetenek sergileyen Nykiya Adams’ın canlandırdığı 12 yaşındaki Bailey’nin bakış açısından anlatılıyor. Bailey, berbatlığın ve ihmalin sonlarında dolaşan alışılmadık bir ailede büyüyor. Hayatını sürdürmeye çalıştığı yer, kayıtsız ve ömrü uyuşturucuyla geçirmeye çalışan bir baba ve ergenliğin tam ortasında isyanını dorukta yaşayan bir kardeşiyle, grafitiyle kaplanmış bir gecekondu.
Bug (baba), şimdi üç aydır tanıdığı bir bayanla evlenmeyi düşünüyor. Bailey’nin annesi ise, hiçbir vicdan kırıntısı taşımayan erkek arkadaşıyla ve Bailey’in üç kardeşiyle kasabanın başka tarafında hayatta kalmaya çalışıyor.
“Bird”, son derece kasvetli ve umutsuz bir atmosfer sunsa da Bailey’nin telefonuyla çektiği her bir karede özel anların şiirsel gerçekliğini yakalamak mümkün. Sinema, istikrarsız bir tertipte zorlayıcı karakterleri yargılamak yerine, sistemin alt ettiği fakat yerle bir edemediği varoluşun hakikatini kutsuyor.
ALACAKLI BİR KUŞ
Bailey, öfke ve yorgunluk içinde kendini uçsuz bucaksız tarlalara attığında, çocukken ebeveynlerinden başka düştüğünü söyleyen bir adam; Bird (Alman aktör Franz Rogowski’nin dayanılmaz performansıyla) ortaya çıkıyor. Adamın tuhaf halleri, Bailey’yi çabucak tetikte olmaya itiyor; telefonunu çıkarıp onu kaydetmeye başlıyor ve “bir şey denemeye kalkarsa” kardeşinin onu döveceğini söylüyor. Bailey, başlangıçta sessiz ve pusmuş olan bu ruhtan, adeta “alacaklı bir kuş” üzere şüpheleniyor. Dünya tarafından ona optimistlik sunacak pek bir şey verilmemiş olmasının şekillendirdiği düşmanlığına karşın, Bird’e duyduğu merakı bir türlü bastıramıyor. Konuşmayan fakat bakışlarıyla “seni anlıyorum” diyen bu anlayışın karşı konulmaz cazibesine yenik düşüyor. Bir müddet gizlice onu takip ettikten sonra, kendi ailesinin muhtemel çöküşüne aldırmaksızın, ya da tahminen de tam da bu yüzden, isteksizce Bird’e ailesini bulması için yardım etmeyi teklif ediyor.
Bailey’nin reddedilme hisleri, dünyayı reddetmesine yol açmış olsa da Bird’ün gelişi ve kendi yalnızlığının farkına varması, bakış açısını değiştirmeye başlıyor. Bu değişim, tek radikal bir değişimden çok, Bailey’nin etrafında gerçekleşen küçük anların bir ortaya gelmesiyle oluyor. Bailey’in ebeveyn figürleri, canavarlardan çok, umutsuz beşerler aslında. Onlar da Bailey üzere, güç şartlarla baş etmeye çalışıyorlar ve birlikte büyüyüp değişme potansiyeline sahipler. Bu durumda sıkıntı var, evet; o denli bir ıstırap ki; bulutlu gökyüzünde ve kaldırım çatlaklarında mevcudiyeti. Kaybedilen şeyler ve bir türlü başlayamayan hayaller için bir hüzün var. Ancak makus talih, her vakit makus bir şey olmak zorunda değil.
BİR KERE DAHA ÇOCUK OLMAK
Bird ve Bailey’nin kıyıya yaptıkları seyahatteki, Bailey’nin deniz kenarında akıntıya kapılıp sırt üstü yüzdüğü sahne, “American Honey”nin (2016) finalini akla getiriyor. Her iki sahnede de Arnold, tabiatın sunduğu huzurun yanı sıra tekrar doğuş temasını işliyor. Star için bu, nihayetinde hayatı kendi kurallarına nazaran yaşama özgürlüğünü bulmasıydı. Ancak Bailey için bu, rahatlamanın ötesinde bir şey: Kısa bir anlığına, bir sefer daha çocuk olmak. Babasının halüsinojenik kurbağalarla para kazanma planları ya da annesinin açıkça istismarcı münasebeti ve bunun küçük kız ve erkek kardeşleri için yarattığı tehdit, artık ona bir yük üzere gelmiyor, en azından bir anlığına. Bu an, Bailey’nin üzerindeki baskıların kaybolduğu ve masumiyetin, huzurun tadını çıkarabildiği tahminen de tek an.
“Bird”, fanteziye değil, daha çok “büyülü gerçekçilik” eğilimine sahip; lakin tekrar de karakterler derin bir üzüntünün içinde boğulurken, bunu dışa vuramadıkları bir dünyada yaşıyorlar. Arnold, Kuzey Kent’in emekçi sınıfının yaygın olarak acımasız olduğu fikrini altüst ediyor. Bu, karakterlerin içinde zımnî kalmış, dışarıya asla gösterilmeyen bir acıyı yansıtıyor ve onları, kendi hayal dünyalarındaki gerçekliklerle baş başa bırakıyor. Bu, yalnızca karakterlerin değil, izleyicinin de fark etmeden içine çekildiği bir gerçeklik.
“Bird”, sıradan bir yoksulluk öyküsünden çok daha fazlası; yıllarca süren İngiliz kemer sıkma siyasetlerinden en çok etkilenen beşerler, hayatlarını sürdürmeyi başarıyor. Sinema, Bug’ın düğünündeki uzun final sahnesiyle doruğa ulaşıyor. Sonsuz bir salınımla dans ettiği ve sevincinin sınırsız olduğu o an, pervasızca var olma dileğiyle, Bug, kadehini “sevmek” hareketinin ölçülemez pek çok biçimine kaldırıyor.