İsmail Şahin / İSTANBUL – Apple, Meta, Amazon üzere teknoloji devleri özellikle Avrupa Birliği (AB) ve ABD tarafından açılan davalar nedeniyle çok önemli sayılar ödemeye mahkum oluyor. Bilhassa AB, tekelcilik soruşturmalarında şirketlerin yıllık ciroları üzerinden ceza veriyor.
Şirketlerin ciroları ne kadar yükselirse ödeyecekleri cezalar da o kadar fazla oluyor. Apple vergi yüzünden 13 milyar euro tazminata mahkum edilirken, hatalı bulundukları taktirde Meta en az 10 milyar euro, Amazon ise en az 28 milyar dolar tazminat cezası ile karşı karşıya…
AB Kurulu, 2013 yılında İrlanda’nın Apple’a sağladığı yasadışı olarak görülen vergi avantajlarını soruşturmaya başladı. Üç yıl süren soruşturma sonrasında AB Komitesi İrlanda’nın 2003-2014 ortasında Apple’a 13 milyar euro vergi avantajı sağladığını belirledi. Bu paranın faiziyle geri ödenmesi istendi. Apple karara itiraz etti. Lakin AB’nin en yüksek hukuk otoritesi olan Adalet Divanı kararı onayarak Apple’ın bu parayı ödemesini kararlaştırdı.
Müzik monopolü davası
Avrupa Kurulu, müzik platformu Spotify tarafından 2019 yılında yapılan antitröst şikayeti sonrası da soruşturma başlattı. Apple’ın iOS kullanıcı tecrübesinin her tarafını denetim ettiği ve geliştiricilerin App Store’da yer alabilmeleri için uymaları gereken karar ve şartları belirleyerek adil olmayan ticaret şartlarına yol açtığı ve AB kurallarını ihlal ettiği sonucuna varıldı. Apple’a ‘App Store uygulamalarında hakim pozisyonunu berbata kullandığı’ gerekçesiyle 1.8 milyar euro (2 milyar dolar) para cezası verildi.
Fransız Rekabet Kurumu, 2020 yılında Apple’a ülkedeki bağımsız satıcıları engelleyen tedarikçi firmalarla yaptığı “rekabet kurallarına uymayan” mutabakatlar nedeniyle 1.1 milyar euro rekor ceza kesti. Apple ile kelam konusu muahedeleri yapan iki büyük toptan satış şirketi Tech Date ve Ingram’a ise “indirimlerin önüne geçilmesine aracı oldukları” için 76.1 milyon ve 63 milyon euro para cezalarına çarptırıldı. Lakin Apple’ın itirazı üzerine ceza 372 milyon euro’ya indiridi.
Tekelleşme davası…
ABD Adalet Bakanlığı da cep telefonu piyasasını tekelleştirme ve rekabeti yok etme suçlamalarıyla Apple’a kapsamlı bir dava açtı. Davada Apple, App Store üzerindeki denetimini istismar etmek, kullanıcı ve yazılımcıları App Store içine “kilitlemekle” suçlanıyor. Apple’ın uygulama mağazasında “tehdit olarak” gördüğü uygulamaları engellemek için yasa dışı adımlar attığı argüman ediliyor. Apple ise suçlamaları reddediyor ve tezlere karşı gayret edeceğini söylüyor. Dava, şu ana kadar Apple’a karşı açılanların en kapsamlısı.
Suçlu bulunursa rekor ceza gelebilir
Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın sahibi Meta Platforms’a ABD’ye kullanıcı bilgilerini sızdırdığı gerekçesiyle 2023 yılında AB tarafından 1.3 milyar dolarlık rekor para cezası verildi.
İrlanda Data Müdafaa Komisyonu’nun kararına nazaran ayrıyeten Meta’nın, ABD’ye rastgele bir ferdî data transferini 5 ay içinde askıya alması ve 6 ay içinde data sürece faaliyetlerini komitenin kurallarıyla uyumlu hale getirmesi de gerekiyor.
Avrupa Komisyonu’nun yürüttüğü bu antitröst soruşturması, Meta’nın rakiplerine karşı pazar hakimiyetini berbata kullandığı argümanlarına dayanıyor. 2019 yılında başlatılan soruşturma, Meta’nın Facebook platformu üzerinden topladığı datalarla fiyatsız hizmetler sunduğu, lakin bu bilgilerden kâr elde ettiği tarafındaki suçlamalarla ilgili.
Aralık 2022’de yapılan ön bulgulara nazaran, Meta’nın çevrimiçi sınıflandırılmış reklamlar pazarında rekabeti bozduğu ve bu bilgileri kullanarak kullanıcılarına reklam satışı gerçekleştirdiği tespit edildi. Şayet Meta hatalı bulunursa, şirket, 2023 yılı için yaklaşık 135 milyar dolar olan yıllık gelirinin yüzde 10’una kadar para cezasıyla karşı karşıya kalabilir.
İtalya da affetmedi
İtalya’daki rekabet denetleme kurumu, piyasadaki hakim durumunu berbata kullandığı gerekçesiyle teknoloji devi Amazon’a 1.1 milyar euro ceza kesti.
AB Amazon’a perakende rekabetine ziyan vermek, büyüklüğü ve bilgi tabanıyla haksız avantaj elde etmek suçlamasıyla dava açtı. Pandemiyle dünya ticaretinde oynadığı rol daha da büyüyen Amazon’un bu konumunu KOBİ’ler aleyhine kullandığı tarafında bir karar verilirse global cirosunun yüzde 10’u kadar bir para cezası kesilebilir. Bu da 2019 sayısı olan 280 milyar dolar üzerinden hesaplandığında en az 28 milyar dolara denk geliyor.